کتاب الکترونیکی
+0 به یه ندر سالهای اخیر، استفاده از رایانهها موجب آسانی چاپ کتاب و توسعه چاپ و نشر کتابهای چاپی شدهاست. در اواخر سده بیستم، تجهیزات ارتباطی مانند تلویزیون، رایانه و اینترنت، مفهوم کتاب بهعنوان مهمترین منبع اطلاعاتی را به چالش کشیدند. از سوی دیگر با ذخیرهشدن اطلاعات یک کتاب در نوارهای صوتی و سیدی، تعریف کتاب بهعنوان «مجموعهای از کاغذهای چاپشده یا دستنویس» نیز به چالش کشیده شدهاست.[۹]
پیدایش کتابهای الکترونیکی به سال ۱۹۷۱ بازمیگردد. این کتابهای الکترونیکی، با بهکارگیری لامپ پرتو کاتدی، تصاویری را بر روی پرده پدیدمیآورد که میتوانست جایگزین چاپ و کاغذ شود.[۳] اما نخستین کتاب الکترونیکی دیجیتال، به نام Nuvomedia’s Rocket در سال ۱۹۹۹ منتشر شد.
اخیراً تلاشهایی برای تبدیل کتابهای عادی به کتابهای الکترونیکی صورت گرفتهاست. این تلاشها در جنبشی به نام پروژه گوتنبرگ در حال اجراست. همچنین برای آسانسازی کاربرد کتابهای الکترونیکی، تجهیزات دیجیتالی ویژهای به نام کتابخوان الکترونیکی به بازار معرفی شدهاست. این تجهیزات در حقیقت، رایانههای کوچکی هستند که توانایی ذخیرهسازی و بازیابی شمار زیادی کتاب الکترونیکی را دارند.[۹]
برخی از ویژگیهای کتابهای الکترونیکی که باعث شدهاست کاربرد آنها گسترش یابد، عبارتند از:[۱۰]
آسانی انتقال در عین یکپارچگی مطالب
انسجام مطالب و تنوع کاربرد
تبادل بینابین مطالب با یکدیگر
پشتیبانی از امکانات چند رسانهای
آسانی کار و اجرا
این مزایا باعث گردیده که فروش تعداد کتابهای الکترونیکی از کتابهای چاپ شده کاغذی توسط سایت آمازون به عنوان بزرگترین عرضهکننده کتاب در جهان پیشی بگیرد
پیدایش کتابهای الکترونیکی به سال ۱۹۷۱ بازمیگردد. این کتابهای الکترونیکی، با بهکارگیری لامپ پرتو کاتدی، تصاویری را بر روی پرده پدیدمیآورد که میتوانست جایگزین چاپ و کاغذ شود.[۳] اما نخستین کتاب الکترونیکی دیجیتال، به نام Nuvomedia’s Rocket در سال ۱۹۹۹ منتشر شد.
اخیراً تلاشهایی برای تبدیل کتابهای عادی به کتابهای الکترونیکی صورت گرفتهاست. این تلاشها در جنبشی به نام پروژه گوتنبرگ در حال اجراست. همچنین برای آسانسازی کاربرد کتابهای الکترونیکی، تجهیزات دیجیتالی ویژهای به نام کتابخوان الکترونیکی به بازار معرفی شدهاست. این تجهیزات در حقیقت، رایانههای کوچکی هستند که توانایی ذخیرهسازی و بازیابی شمار زیادی کتاب الکترونیکی را دارند.[۹]
برخی از ویژگیهای کتابهای الکترونیکی که باعث شدهاست کاربرد آنها گسترش یابد، عبارتند از:[۱۰]
آسانی انتقال در عین یکپارچگی مطالب
انسجام مطالب و تنوع کاربرد
تبادل بینابین مطالب با یکدیگر
پشتیبانی از امکانات چند رسانهای
آسانی کار و اجرا
این مزایا باعث گردیده که فروش تعداد کتابهای الکترونیکی از کتابهای چاپ شده کاغذی توسط سایت آمازون به عنوان بزرگترین عرضهکننده کتاب در جهان پیشی بگیرد
چاپ
+0 به یه نتا قبل از اختراع ماشین چاپ، نسخهبرداری از کتابها تنها از طریق رونویسی از کتابها امکانپذیر بود که تولید کتاب را بسیار کند و دشوار میکرد.[۵] و در صورت اشتباههایی در نوشتن نویسنده مجبور به نوشتن دوباره آن برگ از کتاب میشد (در صورتی که در آغاز بر روی برگ کاغذ نوشته و سپس به صورت کتاب درمیآمد) اما در سال ۱۴۳۹، با اختراع ماشین چاپ توسط یوهانس گوتنبرگ آلمانی، تحول بسیار بزرگی در صنعت نشر کتاب صورت گرفت.[۶] اولین کتابی که با استفاده از دستگاه گوتنبرگ چاپ شد، انجیل بود که به علت تعداد سطرهایش در هر صفحه، به انجیل ۴۲ سطری معروف شد.[۷] این ماشین چاپ، ماشین فشار پیچی نام گرفت و سرعت چاپ آن، ۷۰ تا ۱۰۰ برگ در ساعت بود.[۶]
امروزه با توسعه تکنولوژیهای نوین، دیگر نیازی به صرف هزینه زیاد و چاپ کتاب جهت معرفی به خوانندگان آن نیست. با کمک سیستمهای چاپ بنابر تقاضا یک نسخه چاپ شده نمونه در کتاب فروشیها یا نسخه کتاب الکترونیکی آن در وب سایتهای مخصوص فروش کتاب مانند آمازون به خوانندگان نشان داده میشود تا پس از سفارش آنها چاپ شده و به آدرس آنها ارسال گردد. بدین ترتیب دیگر نیازی به اتلاف حجم وسیعی از کاغذ نبوده، اشکالات موردی کتابها بدون صرف هزینه و در زمان کوتاه قابل اصلاح میباشد. در این روش به دلیل ارسال و نگهداری فایل الکترونیکی کتاب، توزیع کتاب در کتاب فروشیهای سراسر جهان آسان، سریع و کم هزینه گردیدهاست. به تازگی امکان چاپ کتاب به زبان فارسی با این روش توسط شرکت آمازون آمریکا فراهم گردیدهاست.
در عین حال، به نظر میرسد که مکانیزم چاپ، پیش از گوتنبرگ در چین رایج بودهاست. برخی از منابع اختراع چاپ یا حروفچینی متحرک را به پیشنگ، کیمیاگر چینی نسبت میدهند. اختراع وی، شامل حروف مستقل چاپی بود که بر روی سفال مرطوب حکاکی میشد و پس از پختن، دوام زیادی پیدا میکرد.
امروزه با توسعه تکنولوژیهای نوین، دیگر نیازی به صرف هزینه زیاد و چاپ کتاب جهت معرفی به خوانندگان آن نیست. با کمک سیستمهای چاپ بنابر تقاضا یک نسخه چاپ شده نمونه در کتاب فروشیها یا نسخه کتاب الکترونیکی آن در وب سایتهای مخصوص فروش کتاب مانند آمازون به خوانندگان نشان داده میشود تا پس از سفارش آنها چاپ شده و به آدرس آنها ارسال گردد. بدین ترتیب دیگر نیازی به اتلاف حجم وسیعی از کاغذ نبوده، اشکالات موردی کتابها بدون صرف هزینه و در زمان کوتاه قابل اصلاح میباشد. در این روش به دلیل ارسال و نگهداری فایل الکترونیکی کتاب، توزیع کتاب در کتاب فروشیهای سراسر جهان آسان، سریع و کم هزینه گردیدهاست. به تازگی امکان چاپ کتاب به زبان فارسی با این روش توسط شرکت آمازون آمریکا فراهم گردیدهاست.
در عین حال، به نظر میرسد که مکانیزم چاپ، پیش از گوتنبرگ در چین رایج بودهاست. برخی از منابع اختراع چاپ یا حروفچینی متحرک را به پیشنگ، کیمیاگر چینی نسبت میدهند. اختراع وی، شامل حروف مستقل چاپی بود که بر روی سفال مرطوب حکاکی میشد و پس از پختن، دوام زیادی پیدا میکرد.
کدکس
+0 به یه نکدکس، شکل امروزی کتاب است؛ یعنی صفحات پوست، پاپیروس و غیره که تا خورده و از یک محل به یکدیگر دوخته شده باشند. پیدایش کدکس به قرن دوم میلادی بر میگردد که توسط مسیحیان برای نگارش متون مذهبی مورد استفاده قرار میگرفت. این فرم از کتاب، بهدلیل مزیتهایی که داشت، از قرن چهارم میلادی رواج پیدا کرد. ازجمله مزیتهای آن میتوان به قابلیت جستجوی بهتر، امکان بهتر برای انبار و نگهداری آن (در کتابخانه) و تولید سریعتر اشاره نمود. در این زمان در صومعهها و کلیساها، اتاقهایی ایجاد شده بود که در آنها کار رونویسی از انجیل و دعاها صورت میگرفت و عملاً کتاب تولید میشد. همچنین با گذشت زمان، تولید کاغذ (که قبلاً در چین اختراع شده بود)، در ایران و پس از آن در اروپا رایج شد و به تبع آن، کتابهای کاغذی نیز ابداع شدند
سایر انواع تومارها
+0 به یه نبهجز پاپیروس، چرم، پوست حیوانات و پارچه نیز برای نوشتن مورد استفاده قرار میگرفت. پوست، مرکب را از هردوطرف جذب میکرد و از پاپیروس بادوامتر و انعطافپذیرتر بود
پاپیروس
+0 به یه ناستفاده از کاغذ پاپیروس برای نوشتن از حدود ۲۰۰۰ سال قبل از میلاد در مصر رایج شد و تا قرن ششم میلادی نیز ادامه یافت. کاغذ پاپیروس، صفحهای بود که از گیاه پاپیروس بهصورت یک تومار با درازای چند متر و عرض ۳۰ سانتیمتر ساخته میشد. این تومار، انعطافپذیر بود و پس از پیچیده شدن بهصورت یک استوانه به قطر ۵ تا ۶ سانتیمتر درمیآمد. ابزار نوشتن بر روی پاپیروس، نی یا قلمنی آغشته به مرکب بود. اختراع پاپیروس یکی از تحولات بسیار مهم در تاریخ کتاب محسوب میشود. قدیمیترین کتابی که بهصورت تومار پیدا شدهاست، پاپیروس پریس نام دارد که مشتمل بر گفتههای اخلاقی است. داستان سینوحه نیز یکی از معروفترین کتابهایی است که بر روی پاپیروس نگاشته شدهاست. پاپیروس اگرچه سبک و کمحجم بود، اما برخلاف لوحهای گلی، شدیداً آسیبپذیر بود و بههمین دلیل تاکنون هیچ مجموعه مهمی مربوط به مصر باستان، از زیر خاک بیرون نیامدهاست.[۳]
پاپیروس مصر
بهجز مصر، پاپیروس در یونان و روم نیز بهطور گسترده مورد استفاده قرار میگرفت.[۳] به نظر میرسد که واژه انگلیسی paper (به معنای کاغذ) نیز از پاپیروس ریشه گرفته باشد.
پاپیروس مصر
بهجز مصر، پاپیروس در یونان و روم نیز بهطور گسترده مورد استفاده قرار میگرفت.[۳] به نظر میرسد که واژه انگلیسی paper (به معنای کاغذ) نیز از پاپیروس ریشه گرفته باشد.
لوحهای گِلی
+0 به یه ناز لوحهای گِلی، در منطقهٔ بینالنهرین برای نوشتن استفاده میشد. استفاده از این روش در ۲۵۰۰ سال قبل از میلاد، توسط تمدن سومر ابداع شد و به تکامل رسید. اما با گذشت زمان، بابلیها و آشوریها نیز همین روش را بهکار گرفتند. این لوحها با استفاده از خاک رس و آب ساخته میشدند و قبل از خشک شدن، با استفاده از ابزارهای نوکتیز بر روی آنها نوشته میشد. نوشتههای بیشتر این لوحها، بیشتر مرتبط با امر بازرگانی، اداری و حکومتی بود.[
پیشینه
+0 به یه نکتاب قدمتی پنج هزارساله دارد. کتابهای نخستین به شکل لوحهای گلی بودند. اما با گذشت زمان، با توجه به دسترسی بشر به امکانات جدید و تغییر نیاز بشر به ارتباطات و اطلاعات، شکل کتابها تکامل یافت.
واژهشناسی
+0 به یه نواژه کتاب از زبان عربی وارد فارسی شدهاست. در فارسی میانه نامک (به فارسی دری نامه) بهطور عمومی به کتاب اطلاق میشد و فروردگ به آنچه امروز عموماً نامه خوانده میشود. در دورهٔ تکوین فارسی دری نیز نامه به معنی مطلق کتاب به کار رفتهاست. در فارسی میانه از اصطلاحات تخصصیتر ماتیکان (رساله) و نسک (برای بخشهای اوستا) استفاده شدهاست. کلمهٔ نُبی که همریشه با نبشتن (نگاشتن) است و معنای مطلق کتاب یا نوشته از آن مستفاد تواند شد، در فارسی دری به معنی خاص قرآن به کار رفتهاست
تعریف
+0 به یه نتاکنون تعریف مشخص و کاملی که بتواند مفهوم تمام انواع گوناگون کتاب را دربرگیرد، ارائه نشدهاست و نخواهد شد.[۱] اما یکی از تعاریف معتبری که برای کتاب ارائه شدهاست، مربوط به سازمان یونسکو میشود: کتاب نوعی اثر چاپی صحافیشدهاست که بیشتر از ۴۹ صفحه داشته باشد و مانند نشریات، تحت یک عنوان ثابت، بهصورت دورهای منتشر نشود[۲] تعریف دیگری نیز کتاب را «مجموعهای از لوحهای چوبی یا عاجی یا مجموعهای از ورقهای کاغذ، پوست آهو یا مادهای مانند آن، اعم از دستنویس یا چاپی که با هم به نخ کشیده یا صحافی شده باشند» معرفی کردهاست
کتاب
+0 به یه نکتاب مجموعهای از صفحات نوشتهشده، مصور، چاپشده یا صفحات خالی (صفحه سفید و نانوشته)؛ ساختهشده از جوهر، کاغذ (ورق)، پوست حیوانات یا مواد دیگر (چسب، نخ و…) است که معمولاً از یک طرف یا سمت به یکدیگر محکم شده یا متصل میگردند. هر برگه در کتاب، ورق و هر سمت یا روی هر ورق، صفحه نامیده میشود.
به مجلّد کردن کتاب به اصطلاح صحافی گفته میشود. کتاب در اندازههای گوناگون وجود دارد. در ایران قطع رحلی، وزیری و جیبی از مشهورترین قطعهای کتاب است. کوچکترین کتاب دنیا که یک انجیل است، در موزهٔ کلیسای وانک اصفهان نگهداری میشود. اولین کتاب به زبان فارسی در هلند و به دست یک ارمنی به زیور طبع آراسته شدهاست. از انواع دیگر کتاب، کتاب دیجیتالی (e-Book) است که کتاب در قالب بستههای نرمافزاری مانند پیدیاف ارائه میشود که وسایلی نیز به نام کتابخوان الکترونیکی مانند آمازون کیندل برای خواندن آن به کار میرود. نمونهٔ دیگری از کتاب غیرچاپی، کتاب صوتی است.
به مجلّد کردن کتاب به اصطلاح صحافی گفته میشود. کتاب در اندازههای گوناگون وجود دارد. در ایران قطع رحلی، وزیری و جیبی از مشهورترین قطعهای کتاب است. کوچکترین کتاب دنیا که یک انجیل است، در موزهٔ کلیسای وانک اصفهان نگهداری میشود. اولین کتاب به زبان فارسی در هلند و به دست یک ارمنی به زیور طبع آراسته شدهاست. از انواع دیگر کتاب، کتاب دیجیتالی (e-Book) است که کتاب در قالب بستههای نرمافزاری مانند پیدیاف ارائه میشود که وسایلی نیز به نام کتابخوان الکترونیکی مانند آمازون کیندل برای خواندن آن به کار میرود. نمونهٔ دیگری از کتاب غیرچاپی، کتاب صوتی است.